کد مطلب:179607 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:325
لزوم انس با دعا و مناجات
یكی از احساسات پاك و اصیلی، كه ریشه در فطرت بشر دارد، توجه به دعا و ارتباط با عالم غیب، و مبدأ آفرینش، و قدرت لایزال الهی است. راز دل گفتن با معبود و معشوق حقیقی و اظهار نیاز به درگاه بی نیاز در همه حال، مطلوب و موافق با سرشت آدمی است. اما در هنگام اضطرار و ناامیدی از وسایل متعارف و اسباب و قوای مادی، این نیاز آشكارتر می شود و انسان بی اختیار، با جان و دل به سوی خالق و معبود خود روی می آورد و از او یاری و مدد می طلبد.
- دعا بهترین غذای روح و نشاط بخش روان است و هیچ وسیله ای برای اقناع روح وسیع بشر از آن مؤثرتر نیست.
- دعا، راز دل گفتن مخلوق با خالق دانا و مهربان است.
- دعا، اظهار نیاز به درگاه بی نیاز و یا مدح و ثنای آن شایسته ی حقیقی مدح و ثنا است. انسان می تواند در تمامی حالات و بخصوص در تنهاترین و غریبانه ترین حالات، از سر آگاهی به جنبه های گوناگون نیاز خود، دست به درگاه او دراز كند و با اعتراف به پلیدی گناهان خود و اظهار توبه، عذر تقصیر به درگاه او آورد و این حالتی است عرفانی، كه به صورت مناجات و ذكر قلبی و یا زبانی در افراد آشكار می شود.
- دعا، در نزد اهل معرفت یكی از ابواب كشف و شهود حقایق است.
- دعا، كسب قابلیت برای تحصیل سهم بیشتر از فیض بی پایان پروردگار است. به عبارت دیگر؛ انسان به وسیله ی دعا ظرفیت و شایستگی بیشتری برای درك فیض خداوند پیدا می كند.
- دعا، سلاح برنده ی مؤمن است. بخصوص در جایی كه دیگر سلاح ها به كار نیایند و برای دیگر حیل مجالی نباشد. لذا حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) از پیامبر اعظم (ص) نقل می كنند كه فرمود:
«الدعاء سلاح المؤمن و عمود الدین و نور السموات و الارض» [1] .
دعا اسلحه مؤمن، و ستون دین و نور آسمان ها و زمین است.
در حدیث دیگری از امیرمؤمنان علی (ع) می خوانیم:
«الدعاء مفاتیح الجنان و مقالید الفلاح و خیر الدعاء ما صدر عن صدر نقی و قلب تقی» [2] .
دعا كلید پیروزی و مفتاح رستگاری است و بهترین دعا دعائی است كه از سینه پاك و قلب پرهیزگار برخیزد.
و در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم:
«الدعاء انفذ من السنان» [3] .
دعا نافذتر از نوك نیزه است.
دعا كردن محبوب الهی و خواست خود او است.
«و قال ربكم ادعونی أستجب لكم» [4] .
پروردگار شما گفته است مرا بخوانید تا (دعای) شما را اجابت كنم.
از همه گذشته دعا یكنوع عبادت و خضوع و بندگی است. آن هم عبادتی كه تخلف كننده ی از آن مورد تهدید شدید قرار گرفته است.
«ان الذین یستكبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» [5] .
كسانی كه از عبادت من استكبار می ورزند به زودی با ذلت و خواری وارد دوزخ می شوند.
و در آیه ای دیگر می فرماید:
«قل ما یعبؤا بكم ربی لولا دعاؤكم» [6] .
بگو پروردگار من برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد.
چنانچه پیغمبر گرامی اسلام (ص) فرموده است:
«الدعاء مخ العبادة و لا یهلك مع الدعاء احد» [7] .
دعا مغز و اصل عبادت است و هیچ كس با دعا هلاك نمی شود.
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است:
«ان عند الله عزوجل منزلة لا تنال الا بمسألة و لو ان عبدا سد فاه و لم یسئل لم یعط شیئا فاسئل تعط انه لیس من باب یقرع الا یوشك ان یفتح لصاحبه» [8] .
نزد خدا مقامی است كه جز با دعا و تقاضا نمی توان به آن رسید، و اگر بنده ای دهان خود را از دعا فروبندد و چیزی تقاضا نكند، چیزی به او داده نخواهد شد. پس از خدا بخواه تا به تو عطا شود. چرا كه هر دری را بكوبید و اصرار كنید سرانجام گشوده خواهد شد.
در بعضی از روایات دعا كردن حتی از تلاوت قرآن هم افضل شمرده شده است. چنانكه از پیامبر (ص) و امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) نقل شده كه فرمودند:
«الدعاء افضل من قرائة القرآن» [9] .
دعا به درگاه خداوند از قرائت قرآن افضل است.
كوتاه سخن اینكه دعا یكنوع خودآگاهی و بیداری دل و اندیشه، و پیوند باطنی با مبداء همه ی نیكی ها و خوبی هاست. لذا در سخنان حضرت علی (ع) می خوانیم:
«لا یقبل عزوجل دعاء قلب لاه» [10] .
خداوند دعای غافل دلان را مستجاب نمی كند.
و در حدیث دیگری از امام صادق (ع) به همین مضمون می خوانیم:
«ان الله عزوجل لا یستجیب دعاء بظهر قلب قاس» [11] .
خداوند متعال دعای قلب قاسی را استجابت نمی فرمایند.
قلب و روح از طریق دعا پیوند نزدیك با خدا پیدا می كند و همانند قطره هایی كه به اقیانوس بی پایان می پیوندند، با اتصال معنوی با آن مبداء بزرگ قدرت می یابند.
حضرت امام خمینی (ره)، آن پیر روشن ضمیر و آن عبد صالخ خدا، پیرامون اهمیت دعا چنین فرموده اند:
«دعا فعالیت و نور می آورد. ادعیه انسان را از ظلمت نجات می دهد. وقتی انسان از ظلمت رها گردد، انسانی می شود كه برای خدا كار می كند، برای خدا شمشیر می زند، برای خدا جنگ می كند. قیامش برای خداست؛ نه این كه ادعیه انسان را از كار بازخواهد داشت...
دعا نقش سازندگی دارد. آنهایی كه به خیال خودشان مردم را از دعا و ذكر پرهیز می دهند تا مردم به دنیا بپردازند، نمی دانند كه همین دعا آدم را می سازد. اقامه عدل را در دنیا همین انبیایی كردند كه اهل ذكر و فكر و دعا بودند. قیام ضد ستمگرها را همین ها كردند. همان حضرت حسین بن علی (ع) كه دعای روز عرفه اش را می بینید. همین دعاها، همین توجهات به خدا انسان را به مبداء غیبی متوجه می كند كه اگر انسان درست بخواند این توجه به مبداء موجب می شود كه انسان علاقه اش به خود كم شود و نه تنها مانع فعالیت نمی شود، بلكه فعالیت هم می آورد. فعالیتی كه برای خودش نیست برای بندگان خداست و می فهمد كه فعالیت برای بندگان خدا خدمت به خداست.» [12] .
- دعا بهترین غذای روح و نشاط بخش روان است و هیچ وسیله ای برای اقناع روح وسیع بشر از آن مؤثرتر نیست.
- دعا، راز دل گفتن مخلوق با خالق دانا و مهربان است.
- دعا، اظهار نیاز به درگاه بی نیاز و یا مدح و ثنای آن شایسته ی حقیقی مدح و ثنا است. انسان می تواند در تمامی حالات و بخصوص در تنهاترین و غریبانه ترین حالات، از سر آگاهی به جنبه های گوناگون نیاز خود، دست به درگاه او دراز كند و با اعتراف به پلیدی گناهان خود و اظهار توبه، عذر تقصیر به درگاه او آورد و این حالتی است عرفانی، كه به صورت مناجات و ذكر قلبی و یا زبانی در افراد آشكار می شود.
- دعا، در نزد اهل معرفت یكی از ابواب كشف و شهود حقایق است.
- دعا، كسب قابلیت برای تحصیل سهم بیشتر از فیض بی پایان پروردگار است. به عبارت دیگر؛ انسان به وسیله ی دعا ظرفیت و شایستگی بیشتری برای درك فیض خداوند پیدا می كند.
- دعا، سلاح برنده ی مؤمن است. بخصوص در جایی كه دیگر سلاح ها به كار نیایند و برای دیگر حیل مجالی نباشد. لذا حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) از پیامبر اعظم (ص) نقل می كنند كه فرمود:
«الدعاء سلاح المؤمن و عمود الدین و نور السموات و الارض» [1] .
دعا اسلحه مؤمن، و ستون دین و نور آسمان ها و زمین است.
در حدیث دیگری از امیرمؤمنان علی (ع) می خوانیم:
«الدعاء مفاتیح الجنان و مقالید الفلاح و خیر الدعاء ما صدر عن صدر نقی و قلب تقی» [2] .
دعا كلید پیروزی و مفتاح رستگاری است و بهترین دعا دعائی است كه از سینه پاك و قلب پرهیزگار برخیزد.
و در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم:
«الدعاء انفذ من السنان» [3] .
دعا نافذتر از نوك نیزه است.
دعا كردن محبوب الهی و خواست خود او است.
«و قال ربكم ادعونی أستجب لكم» [4] .
پروردگار شما گفته است مرا بخوانید تا (دعای) شما را اجابت كنم.
از همه گذشته دعا یكنوع عبادت و خضوع و بندگی است. آن هم عبادتی كه تخلف كننده ی از آن مورد تهدید شدید قرار گرفته است.
«ان الذین یستكبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» [5] .
كسانی كه از عبادت من استكبار می ورزند به زودی با ذلت و خواری وارد دوزخ می شوند.
و در آیه ای دیگر می فرماید:
«قل ما یعبؤا بكم ربی لولا دعاؤكم» [6] .
بگو پروردگار من برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد.
چنانچه پیغمبر گرامی اسلام (ص) فرموده است:
«الدعاء مخ العبادة و لا یهلك مع الدعاء احد» [7] .
دعا مغز و اصل عبادت است و هیچ كس با دعا هلاك نمی شود.
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است:
«ان عند الله عزوجل منزلة لا تنال الا بمسألة و لو ان عبدا سد فاه و لم یسئل لم یعط شیئا فاسئل تعط انه لیس من باب یقرع الا یوشك ان یفتح لصاحبه» [8] .
نزد خدا مقامی است كه جز با دعا و تقاضا نمی توان به آن رسید، و اگر بنده ای دهان خود را از دعا فروبندد و چیزی تقاضا نكند، چیزی به او داده نخواهد شد. پس از خدا بخواه تا به تو عطا شود. چرا كه هر دری را بكوبید و اصرار كنید سرانجام گشوده خواهد شد.
در بعضی از روایات دعا كردن حتی از تلاوت قرآن هم افضل شمرده شده است. چنانكه از پیامبر (ص) و امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) نقل شده كه فرمودند:
«الدعاء افضل من قرائة القرآن» [9] .
دعا به درگاه خداوند از قرائت قرآن افضل است.
كوتاه سخن اینكه دعا یكنوع خودآگاهی و بیداری دل و اندیشه، و پیوند باطنی با مبداء همه ی نیكی ها و خوبی هاست. لذا در سخنان حضرت علی (ع) می خوانیم:
«لا یقبل عزوجل دعاء قلب لاه» [10] .
خداوند دعای غافل دلان را مستجاب نمی كند.
و در حدیث دیگری از امام صادق (ع) به همین مضمون می خوانیم:
«ان الله عزوجل لا یستجیب دعاء بظهر قلب قاس» [11] .
خداوند متعال دعای قلب قاسی را استجابت نمی فرمایند.
قلب و روح از طریق دعا پیوند نزدیك با خدا پیدا می كند و همانند قطره هایی كه به اقیانوس بی پایان می پیوندند، با اتصال معنوی با آن مبداء بزرگ قدرت می یابند.
حضرت امام خمینی (ره)، آن پیر روشن ضمیر و آن عبد صالخ خدا، پیرامون اهمیت دعا چنین فرموده اند:
«دعا فعالیت و نور می آورد. ادعیه انسان را از ظلمت نجات می دهد. وقتی انسان از ظلمت رها گردد، انسانی می شود كه برای خدا كار می كند، برای خدا شمشیر می زند، برای خدا جنگ می كند. قیامش برای خداست؛ نه این كه ادعیه انسان را از كار بازخواهد داشت...
دعا نقش سازندگی دارد. آنهایی كه به خیال خودشان مردم را از دعا و ذكر پرهیز می دهند تا مردم به دنیا بپردازند، نمی دانند كه همین دعا آدم را می سازد. اقامه عدل را در دنیا همین انبیایی كردند كه اهل ذكر و فكر و دعا بودند. قیام ضد ستمگرها را همین ها كردند. همان حضرت حسین بن علی (ع) كه دعای روز عرفه اش را می بینید. همین دعاها، همین توجهات به خدا انسان را به مبداء غیبی متوجه می كند كه اگر انسان درست بخواند این توجه به مبداء موجب می شود كه انسان علاقه اش به خود كم شود و نه تنها مانع فعالیت نمی شود، بلكه فعالیت هم می آورد. فعالیتی كه برای خودش نیست برای بندگان خداست و می فهمد كه فعالیت برای بندگان خدا خدمت به خداست.» [12] .
[1] اصول كافي / ج 2 / ص 468 و بحارالانوار / ج 93 / ص 294.
[2] بحارالانوار / ج 93 / ص 341.
[3] بحارالانوار / ج 93 / ص 297.
[4] سوره مباركه غافر / آيه ي 60.
[5] همان.
[6] سوره مباركه فرقان / آيه 77.
[7] بحارالانوار / ج 93 / ص 300.
[8] تفسير نمونه / جلد 20 / صفحه 149.
[9] تفسير نمونه / جلد 20 / ص 149.
[10] بحارالانوار / ج 93 / ص 314.
[11] تفسير نمونه / جلد 20 / ص 149.
[12] مجله تربيت / ص 45.